کار خبرنگار در کشورمان دشواری و ملاحظات و مزایای کم دارد

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، مراسم اختتامیه نخستین دوره جشنواره «کتاب خوان و رسانه» همزمان با روز خبرنگار و با گرامیداشت یاد امیرحسین فردی، نویسنده و روزنامه نگار فقید، صبح امروز یکشنبه ۱۷ مرداد با حضور علیرضا مختارپور دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، علی دارابی معاون استان‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مهدی توکلیان مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل و دبیر جشنواره، اعضای هیئت داوران جشنواره، جمعی از مسئولان نهاد کتابخانه‌ها و شخصیت‌های رسانه‌ای، به صورت مجازی برگزار شد.

علی دارابی معاون امور استان‌های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در ارتباطی تصویری با این‌برنامه ضمن تبریک روز خبرنگار و گرامیداشت یاد محمود صارمی، گفت: زمانی که تلویزیون در نیمه دوم قرن بیستم همه‌گیر شد، بسیاری معتقد بودند رسانه‌های مکتوب کم‌فروغ می‌شوند. اکنون و در قرن بیست و یکم با ظهور شبکه‌های اجتماعی رسانه‌های دیداری و شنیداری کم‌ فروغ شده‌اند و رسانه‌های مکتوب نیز به تدریج در حال محو شدن هستند؛ در این میان اما کتاب و کتابخوانی همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است.

وی با تأکید بر اهمیت جایگاه کتاب و کتابخوانی در جامعه افزود:‌ یکی از بهترین شیوه‌ها برای ارزیابی پیشرفت جوامع، بررسی ادبیات و نویسندگان آن است. تردیدی نیست که علی‌رغم تمام فراز و فرودها و تنوع و تکثر در رسانه‌ها، کتاب همچنان نقش اصلی و جایگاه ارزنده‌اش در جوامع را حفظ کرده است. شورای عالی کتاب سازمان صدا و سیما به عنوان سیاست‌گذار و برنامه‌ریزِ توسعه و ترویج کتاب و کتابخوانی، همیشه فعالیت‌های مستمری در این خصوص دارد که با حضور اعضای آن (رئیس سازمان، معاونان، شماری از اشخاص حقیقی و حقوقی و صاحب‌نظران) پیگیری می‌شود. به عنوان مثال؛ تقدیر از اصحاب قلم در روز قلمِ امسال (چهاردهم تیرماه) یکی از برنامه‌های متأخر این شورا بوده است.

معاون امور استان‌های سازمان صدا و سیما در ادامه گفت: مسئله کتاب و کتابخوانی همواره به عنوان یک راهبرد در صدا و سیما مطرح بوده است. تقریباً در همه برنامه‌ها و استان‌ها توجه بسیار جدی‌ای به این موضوع می‌شود؛ هرچند قبول داریم تا رسیدن به نقطه مطلوب همچنان فاصله است. صدا و سیما بیش از ۱۶۰ شبکه رادیویی و تلویزیونی و بیش از ۸۱ شبکه تلویزیونی ۲۴ ساعته در استان‌ها دارد؛ امیدوارم این جشنواره سرآغاز همکاری گسترده‌ با صدا و سیما باشد و بتوانیم در آینده شاهد انجام کارهای ارزنده‌ای در خصوص ترویج کتاب و کتابخوانی باشیم.

خبرنگاران جوان امروز، نسل درخشان رسانه‌ای آینده کشور هستند

علیرضا مختارپور دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این مراسم ضمن تبریک روز خبرنگار گفت: هفدهم مرداد ماه روز خبرنگار را به تمامی خبرنگاران و اهالی رسانه تبریک عرض می‌کنم. مناسبت این نامگذاری شهادت یکی از خبرنگاران متعهد و ارزشمند جامعه خبری کشورمان بوده است. همین مطلب اهمیت موضوع خبرنگاری و فعالیت در حوزه رسانه را به ما نشان می‌دهد. شهادت و شهید خودش هم از مقوله پیام است و هم از مقوله پیام آوری و پیامبری.

وی افزود: معمولا وقتی از سختی مشاغل صحبت می‌کنیم، تصورمان به جنبه های عملی و درگیر بودن با حوادث و وقایع غیر مترقبه می‌رود. البته آن مشاغل به راستی مشاغل سخت هستند، اما خبرنگاری دشواری خاص خود را دارد و دشواری این حرفه تنها از جنبه به میان وقایع، حوادث، آشوب‌ها، درگیری‌ها، سیل، زلزله و حوادث طبیعی رفتن نیست. سختی خبرنگاری بیشتر مربوط می شود به نوع فعالیت حرفه‌ای یک خبرنگار.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ادامه گفت: این‌فعالیت در تمام دنیا از چنین‌دشواری برخوردار است اما در کشور ما به دو دلیل دیگر نیز این دشواری حائز اهمیت مضاعف است. ابتدا از جنبه سابقه فرهنگی کشور ما و مسئله زبان و ادب فارسی؛ در کشوری که فرهنگ چندهزار ساله دارد و زبان و ادبیات او بر پیشانی جهان می‌درخشد و تعداد مفاخر ادبی او از صدها تجاوز می کند از یک سو و از سوی دیگر ویژگی نظام مبتنی بر دین و آیین مقدس اسلام باعث شده است که سختی کار خبرنگاری بیشتر و بیشتر شود.

مختارپور گفت: شما در جامعه‌ای فعالیت می کنید که در آن اصرار و الزام است که صداقت، رعایت امانت، حقوق فردی و جمعی، توجه به حریم شخصی و آبروی انسان ها توجه و رعایت شود. از سویی ممکن است شما با انتشار یک خبر جلوی روی دادن یک فساد، انحراف، اشتباه و یا خیانت را بگیرید، اما از سوی دیگر ممکن است با یک خبر، فردی، خانواده‌ای یا شهری را دچار آسیب قرار دهید و با آبروی آنها بازی کنید. به حیثیت اجتماعی آنها لطمه‌ای بزنید که تا سال‌ها قابل جبران نباشد.

وی با اشاره به برخی مشقت‌های موجود در حرفه‌ خبرنگاری گفت: از نظر زبان و ادب فارسی ممکن است خبرنگاران مطالبی را منتشر کنند که نشانه‌های بی‌توجهی به زبان و ادب فارسی، اغلاط، اشتباهات و ناشی گری و بی‌تجربه‌گی را در استفاده از زبان فاخر فارسی را نشان دهد و یا ممکن از در انتشار و یا گفتن اخبار از کلمات، واژه‌ها و تعابیری استفاده کنند که شیرینی، لطافت، قوت و صراحت موجود در زبان فارسی را نشان دهد. اینها نشان‌دهنده این است که چه‌قدر کار یک خبرنگار و اهل رسانه بودن در کشور ما با دشواری و ملاحظات روبه‌رو است. مخصوصا اگر این شغل از مزایا و برخورداری هایی که برخی از مشاغلی که در کشور ما از آن برخوردار هستند بی‌بهره باشد.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: اما علی رغم تمام این مشقات افتخار می‌کنیم که در جامعه ما افراد بسیاری در این حرفه مشغول خدمت هستند و باز هم خوشحال هستیم که بسیاری از خبرنگاران و دست اندرکاران رسانه در کشور ما از نسل جوان هستند. درست است که در برخی کشورها خبرنگاری و اهل رسانه بودن یا گزارشگری در برخی از سطوح به سنین نسبتا بالاتر اختصاص پیدا می‌کند، اما اینکه کسی بتواند از جوانی در این مسیر گام بردارد، آینده‌ای درخشان را نوید می‌دهد که اگر این جوانان که در این حوزه مشغول فعالیت هستند بتوانند هرچه بیشتر با کسب مهارت‌های لازم، با بهره‌گیری از معارف دینی و منابع غنی ادبیات فارسی و همچنین رعایت اخلاق حرفه ای و دقت‌های لازم در کار خبرنگاری پیش بروند، به زودی جامعه ما دارای یک قشر بسیار فرهیخته مسلط غنی و قوی در حوزه رسانه ای خواهد شد و این افراد در جامعه ما خواهند درخشید.

مختارپور در پایان با اشاره به جشنواره کتاب‌خوان و رسانه گفت: ان‌شاءالله در دوره های بعدی این جشنواره نوافقص و کاستی‌های آن برطرف خواهد شد و به شکل بهتر و شایساته‌تری در همه سطوح برگزار خواهد شد.

خبرنگاران طلایه‌داران جبهه آگاهی و چشم بینا و زبان گویای مردم هستند

مهدی توکلیان هم در ادامه این‌مراسم گفت: ۱۷ مرداد مرورگر مناسبی است تا یادها و خاطره های فعالان رسانه ای که یاد و نامشان در ذهن ها و دل های اهل رسانه زنده و جاودانه است مرور شود. درود و رضوان خدا بر شهید صارمی و تمام شهیدان رسانه، شهیدان هشت سال دفاع مقدس تا مدافعان حرم و حریم وطن و رحمت خدا بر تمام خبرنگاران و عکاسان و نویسندگانی که عاشقانه و خالصانه در خدمت در فضای رسانه و فارغ از جنسیت و مردانه ایستادگی کردند و راهگشا و گره گشای مردم و دوشادوش انان زیستند تا برای بیان دردها به مدیران انجام وظیفه کنند و سلام و درود خدا بر تمامی وقایع‌ نگارانی که حرمت قلم و آگاهی را پاس میدارند و خامه خویش را جز در مسیر حق و عدالت به کار نمی‌گیرند.

وی افزود: خبرنگاران طلایه داران جبهه آگاهی و چشم بینا و زبان گویای مردم هستند و روز خبرنگار فرصتی ارزشمند و گرانبها، برای پاسداشت مقام شامخ تمامی انسان‌های فرهیخته است که در راه روشنگری و آگاهی بخشی به جامعه جان خود را تقدیم انقلاب کردند. خبرنگاران به راستی تجسم امانت، مسئولیت، تعهد، دلسوزی و وظیفه هستند.

دبیر نخستین دوره جشنواره «کتاب خوان و رسانه» با اشاره به وضعیت ویژه حاکم بر کشور بواسطه شیوع بیماری کرونا، گفت: مایه تاسف بسیار است که توفیق زیارت برگزیدگان و منتخبین این جشنواره از بنده و همکارانم در نهاد کتابخانه های عمومی کشور سلب شده است شرایط سخت این روز های پایتخت و وضعیت خطرناک ایام کرونایی اجازه برگزاری این رویداد در فضای غیر مجازی را میسر نکرد. با رشد تکنولوژی اطلاعات و عمومی شدن ابزارهایی نظیر تلفن های هوشمند موبایلهای دوربین دار هر شهروند بالقوه یک ژورنالیست است برخی از کتابداران با انعکاس جلوه هایی مستند از فعالیت های روزمره خویش بر روی صفحه های شخصی شان منعکس کننده فرهنگ کتابخوانی در سطح استانی، ملی وبین المللی هستند.

توکلیان با اشاره به تحولات حوزه تکنولوی و فناوری در سالیان اخیر گفت: هرچند رسانه در بستر تاریخی خود دستخوش تغییرات و تحولات وسیعی شده است که آن را با حوزه‌های فناوری های نوین و فضای چند رسانه ای گره زده است، اما هزاره جدید با رویکرد ارتباط محور خود نیازهای اطلاعاتی و دانشی خود را در بستر رسانه جستجو می‌کند و با این توصیف نهادینه شدن ارتباطات چند وجهی درون صنفی بیشتر از پیش لازم و ضروری به‌نظر می‌رسد. جشنواره های حوزه رسانه و فعالیت های فرهنگی به عنوان فرصت‌های رسانه‌ای، زمینه‌های حضور یا انجام کار برای صاحب پیام، مخاطب و پیام را در رسانه و رسانگری شامل می‌شود و جشنواره کتابخوان و رسانه نیز به طور حتم در زمره جشنواره های موضوعی تخصصی ماندگار خواهد شد و توجه به مقوله کتابخوانی و ترویج و توسعه کتابخوانی در کنار سایر بخش های توسعه ای چند جانبه که در اولویت فعالیت های نهاد در پنج سال اخیر بوده است.

وی در ادامه گفت: وجه تمایز این جشنواره با سایر جشنواره‌های موضوعی در حوزه کتاب است نگاهی غیرتجاری به بخش صنعتی و تجاری کتاب و بازار آن و نگاه خاص به کتابخوانی در کتابخانه های عمومی و کتابخانه های مرکزی با خدمات متنوع و متکثری که در همین سالها با نگاه پژوهشی و تحقیقاتیی اجرایی و توسعه یافته است. به طور حتم تشکیل جشنواره موضوعی تخصصی با هدف گسترش فرهنگ کتابخوانی و ترویج و توسعه این موضوع مهم و هدفمند با حضور فعالان عرصه فرهنگ و هنر و رسانه، با گرایشات گوناگون و گسترش یافته منجر به معرفی و شناسایی گسترده و عمیق‌تر روزنامه نگاران، خبرنگاران، عکاسان مطبوعاتی وهنرمندان و اندیشمندان و صاحبان قلم شده و باعث، تسهیل در امر مراجعه به مراکز مهمی چون کتابخانه‌های عمومی که امروزه در حوزه خدمات فرهنگی و اجتماعی در اکثر نقاط ایران اسلامی در حال خدمت رسانی به مردم می باشند و شناخت بیشتر و بهتر آثار هنری و فرهنگی و ارتباط با صاحبان آثار و رونق روز افزون کارکردهای فرهنگی و هنری کتابخانه ها و روشمند شدن نظام ارزش‌گذاری بر آثار و محصولات بر مبنای تلاش فعالان رسانه‌ای در این‌عرصه می‌شود.

دبیر جشنواره «کتاب خوان و رسانه» با تقدیر از حامیان برگزاری این جشنواره گفت: به رسم ادب و به پاس قدردانی از حمایت ها و همراهی‌های معلمانه و مدبرانه مدیر فرهنگی و فهیم نهاد کتابخانه های عمومی کشور دبیر کل معزز استاد مختارپور تشکر کنم که فرصت ظهور رویدادی نو اندیشانه در حوزه رسانه و رویدادهای جشنواره‌ای ایران اسلامی را فراهم کردند تا دغدغه ها و واگویه های اهل رسانه در انعکاس فعالیت های نو گرایانه ی نهاد کتابخانه های عمومی کشور به منصه ظهور برسد و این اتفاق مبارک در تقویم رخداد های فرهنگی این سرزمین ثبت شود. نخستین جشنواره کتابخوان و رسانه در اخرین سال قرن میسر نبود مگر با همراهی و همدلی برادران عزیز و فرهیخته ام در معاونت های تخصصی نهاد کتابخانه های عمومی کشور جناب دکتر امین متولیان و اقایان مهدی رمضانی و هوتن والی نژاد و همراه همیشگی هادی ناصری.

توکلیان گفت: تلاش و کوشش مدیران کل محترم استان ها و مدیران و کارشناسان محترم روابط عمومی درمراکز استانها و شهرستان ها به جهت انتشار تبلیغ و اطلاع رسانی به موقع و مناسب این رویداد را قدر دانسته و از مدیران مسوول و سردبیران و دبیران تحریریه و خبرنگاران و نویسندگان و عکاسان رسانه های ایران اسلامی نیز به جهت همراهی همه جانبه در مدت فراخوان نخستین جشنواره کتابخوان و رسانه تا امروز کمال تشکر را دارد و از برادران عزیزم آقایان قندهاری نیا و عرفاتی و حمید محمدی در رسانه های جام جم و فارس به صورت ویژه تشکر می کنم. چه خوش گفته اند که چه خوش باشد که سر دلبران گفته اید در حدیث دیگران و به همین دلیل نکات مهم و شنیدنی این رویداد را در فرصت قرایت بیانیه هیات داوران که نتیجه بررسی داوران عزیز این جشنواره است تقدیم محضر عزیزان خواهد شد.

بیانیه هیئت داوران نخستین جشنواره «کتاب‌خوان و رسانه»

توکلیان در ادامه متن بیانیه هیأت داوران را قرائت کرد که مشروح متن آن به این‌ترتیب بود:

هیئت داوران نخستین جشنواره «کتاب خوان و رسانه» با انتشار بیانیه‌ای در ۳ بند به بیان نکاتی درباره برگزالری نخستین دوره از این رویداد رسانه‌ای پرداختند:

۱

کتاب قدیمی‌ترین رسانه دنیای مدرن، سال‌ها است سوژه رسانه‌های گروهی است و کتابخوانی در صدر خواسته رسانه‌ها در ارتقای سطح فرهنگ عمومی مطالبه می‌شود. از سوی دیگر، کتابخانه‌ها تنها خانه کتاب و کتابخوان‌ها نیستند و سال‌هاست پایگاه و خانه همه رسانه‌های چاپی، صوتی، تصویری و چندرسانه‌ای و حوزه عمومی فعالیت‌های شهروندی، اجتماعی و فرهنگی کتابخوان‌ها هستند.

این روابط تو درتوی اجتماعی و فرهنگی میان کتاب، کتابدار، کتابخوان، کتابخانه و انواع رسانه با رویکرد شهروندی و در راستای رشد و پیشرفت جامعه را بیش از همه «خبرنگاران» در صف مقدم رسانه‌ها می‌بینند و درک می‌کنند.

خبرنگاران فراتر از اطلاع رسانی، دغدغه ارتباط میان نخبگان با مردم، نقد مسئولان و مطالبه‌گری برای ورود کتابخوانی به زندگی مردم به عنوان مهارت زندگی و زیست فرهنگی و اجتماعی را داشته‌اند.

جشنواره‌ها وقتی برگزار می‌شوند که تولیدات در یک رشته و حوزه، عمومی و انبوه شده باشند.

دریافت ۹۰۰ اثر درباره محورهای جشنواره ضرورت برگزاری «جشنواره کتاب‌خوان و رسانه» را در کنار سایر جشنواره‌های فرهنگی درباره کتاب، نشان داد.

برگزاری جشنواره‌ها، بخش عینی و بیرونی فرایند سیاستگذاری‌ در فرهنگ عمومی است. جایزه‌ها و جشنواره‌ها، نماد «نظام ارزیابی» فعالیت‌ها و اقدامات از سوی نهادهای سیاستگذار، متولیان امور اجرایی و جامعه تخصصی و کارشناسی محسوب می‌شوند.

انتخاب آثار برتر خبرنگاران در حوزه کتابخوانی به صورت جشنواره‌ای مستقل از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با دامنه وسیع حوزه خبری از مطبوعات تا رادیو تلویزیون و غیره، این چشم انداز را ترسیم می‌کند که استمرار و ارتقای این جشنواره می‌تواند عادت‌واره‌های ذهنی اهالی رسانه از چاپ و نشر، فروش و صنعت چاپ کتاب و انگاره «کتابفروشی» را؛ متوجه کتابخوانی، کتابداری، کتابخانه و انگاره «کتابخانه» کند. چنانکه طراحی محورهای ۱۹ گانه جشنواره در ۳ بخش اصلی (۶ محور)، جنبی (۱۱ محور) و ویژه (۲ محور) که در اولین دوره ۱۳ محور آن برگزیده و تقدیر شونده دارد؛ می‌تواند پیشران‌ میدان‌های جدید در خبرنگاری حوزه کتاب و کتاب‌خوانی در رسانه‌ها باشد.

۲

سیاست ارزیابی آثار رسیده به جشنواره «کتاب‌خوان و رسانه» فارغ از دیدگاه نسبی یا مطلق بودن شاخص‌های داوری، توجه به گفتمان کتابخوانی و رعایت استانداردهای خبری در ارتباط با توسعه گفتگوهای عمومی و نخبگانی درباره پایگاه اجتماعی کتابخانه‌های عمومی بود.

فرایند گزینش و داوری اولیه آثار پس از دوبار تمدید در ۲۲ بهمن و ۱۷ اسفندماه ۱۳۹۹، در اردیبهشت ۱۴۰۰شروع شد. پس از انتخاب اولیه آثار، ۶۵ اثر به مرحله نهایی راه یافتند که در جلسه‌ای در ۲۷ اردیبهشت - روز روابط عمومی و ارتباطات- با حضور داوران ارزیابی نهایی انجام شد و ۲۷ اثر برگزیده از پایگاه‌های خبری، رسانه‌های چاپی، رادیویی و تلویزیونی استانی و سراسری اعلام شدند.

۳

هیات داوران با اعلام نتایج و تبریک به همکاران برگزیده و سپاس از همه شرکت‌کنندگان و تقدیر از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نکاتی را بر اساس آثار بررسی شده برای علاقمندان در حوزه کتاب‌خوان و رسانه طرح می‌کند:

۱) رسیدن ۹۰۰ اثر به دبیرخانه جشنواره و مشارکت بیش از ۳۰۰ خبرنگار، سرمایه اجتماعی پنهان نهادها و سازمان‌های متولی امور کتاب و کتاب‌خوانی به خصوص نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است که ضرورت دارد مورد توجه و برنامه ریزی قرار گیرند و زمینه‌های ادامه فعالیت‌های خبری آنها فراهم شود.

۲) بسیاری از آثار رسیده بدون توجه به فراخوان و عنوان جشنواره، معرفی کتاب و گفتگو با ناشران بودند که از مسیر داوری خارج شدند. این مسئله ضرورت تغییر عادت‌واره ذهنی اهالی رسانه از کتاب و کتابفروشی به کتابخوانی و کتابخانه را نشان می‌دهد.

۳) آثار رسیده از استان‌ها چشمگیر بود و بیش از ۸۰ درصد آثار از خبرنگاران استانی بود که تاثیر افتتاح کتابخانه‌های مرکزی در استان‌ها به خصوص استان‌های مرزی را می‌توان در آنها دید. از این‌رو، توجه به پوشش خبری از کتابخانه‌های عمومی در استان‌ها به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه و زمینه رشد و پیشرفت فرهنگی و اجتماعی را باید مد نظر داشت.

۴) گزارش تصویری و به طور کلی عکس از کتابخانه‌ها و کتابخوان‌ها در کتابخانه‌های عمومی، گمشده اخبار و گزارش‌های رسیده بود. شاید عدم حضور خبرنگاران در کتابخانه‌ها موجب شده است که عکاسان نیز تصویری از کتابخانه های عمومی ثبت نکنند. عمده تصاویر موجود از کتابخانه های عمومی مربوط به آرشیو پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور و البته افتتاح کتابخانه‌های مرکزی در سال‌های اخیر بود.

هیات داوران: مهدی رمضانی، فرشید شکیبا، مهدی کاموس، کیوان امجدیان، عباس محبعلی

در بخش بعدی این‌مراسم هم برگزیدگان این جشنواره به شرح زیر معرفی و تجلیل شدند: